zonder titel

Het wandkleed is gemaakt van stof en heeft geen titel. Dat nodigt uit tot nadenken. Zodra een werk een titel heeft, is dat bepalend voor wat je ziet en hoe je erover nadenkt. Je wordt als het ware gestuurd in hoe je ernaar kijkt.

Geborduurd acrylwol op katoen.

De laatste jaren doet Jakup uitgebreid onderzoek naar buitenstaanders, volkskunst en naïeve schilders. Ook kijkt Jakup hoe kunstenaars allerlei handgemaakte materialen zoals dekens, tapijten en glazen maken.
‘Ik zie een grote waarde in werken die handgemaakt zijn. Textielwerk, echt gemaakt, heel precies en met het ruwe karakter van dit soort kunst,’ zegt Jakup. Al op jonge leeftijd komt Jakup in aanraking met textiele werkvormen. Hij raakt nieuwsgierig en begint met het verzamelen van oude tapijten. Die zoekt hij op markten. Door zijn liefde voor tapijten en handwerk komt Jakup op het idee om zijn tekeningen te laten omzetten in wandkleden. Hij laat de kleurrijke wandkleden onder andere maken in zijn geboortestad Pristina (in Kosovo) en in Marowijne in Suriname. Daarbij worden traditionele materialen gebruikt.

Jakups wandkleed is ambachtelijk gemaakt. Het werk heeft iets naïefs. Naïef betekent: al te goed van vertrouwen. Zo wordt kunst genoemd als er weinig diepte in het werk zit en de verhoudingen niet precies kloppen. Het kunstwerk kan er een beetje kinderlijk uitzien. Dat geeft de kunst een speels effect.
Naïef wordt vaak gebruikt op een negatieve manier. Eigenlijk is dat wel jammer. Het heeft ook iets moois, vertrouwen hebben in je werk en in de wereld. Zonder bijgedachten.

Jakup werkt met textiel, maar ook op papier, glas en muren. Daar tekent hij op. Jakup heeft deze afbeelding uitgevoerd op twee verschillende materialen: als ets op papier en in stof als wandkleed.

Het wandtapijt heeft een hele geschiedenis. Eerst dienden de kleden ter isolatie van muren, ze hielden de kou tegen. Daarna werden de tapijten vooral opgehangen als versiering van het huis. Omdat ze zo waardevol waren kochten mensen ze soms als investering.
Een van de redenen dat het wandkleed zo populair werd, is dat ze zo makkelijk mee te nemen waren. Koningen en jonkheren konden ze simpelweg oprollen en vervoeren. Heel wat makkelijker dan grote schilderijen van de ene naar de andere plek brengen.
In de winter waren wandkleden met tuinen populair, door het aangename effect. Nóg een ander voordeel van wandtapijten was dat ze het geluid dempten. Tapijten absorberen geluiden waardoor het minder galmt in een ruimte. Daarom zie je ook vaak vloerbedekking in grote restaurants. Op die manier kun je elkaar goed verstaan, ook als je met een groep aan tafel zit. 

Er is altijd kunst gemaakt, al duizenden jaren geleden. Mensen houden nou eenmaal van het vertellen van verhalen. En van het maken van mooie dingen. Het Tapijt van Bayeux is een geborduurde linnen doek. Daarop is de slag van Hastings (in 1066) afgebeeld. Willem de Veroveraar veroverde Engeland. Het tapijt van Bayeux is net als dit wandkleed van Jakup een beeldverhaal. Het is een topstuk in de textielkunst en wel 70 meter lang. Het langste borduurwerk dat ooit gemaakt is. Een werkplaats vol mensen is tien jaar lang bezig geweest met ontwerpen en borduren.

Misschien stelt dit een picknick voor, met uitgestald eten. Hoewel het dan vreemd is dat er rauwe groenten zijn en geen gesmeerde broodjes. Een andere optie is dat ze een maaltijd voorbereiden. Wat strooit de man uit een vaatje? En misschien heb je een idee wáár hij het op strooit. Een kleedje, bord, iets anders…?

Er liggen verschillende gewassen. Wortels, pompoenen, maïs. Sommige voedingsmiddelen zijn beter te herkennen dan andere. Misschien kun je wel alles thuisbrengen.

De keuken in Kosovo lijkt op die van Albanië en Griekenland. Hun eten is beïnvloed door het Turks en Albanees. Brood en zuivel maken een belangrijk deel uit van de Kosovaarse keuken. Hier zie je een overzicht van wat er zoal in Kosovo gegeten wordt:

Zuivel
Melk, yoghurt, ayran (een koude drank op basis van yoghurt, zout en water), smeersels, kaas en kajmak. Dat is een romig zuivelproduct, vergelijkbaar met zure room. Het wordt in Zuidoost-Europa gegeten, zoals Kosovo. Maar ook in het Midden-Oosten. Kajmak wordt gemakt van de melk van waterbuffels of van koeien. Het gerecht is dik en romig.

Vlees
Rundvlees, kip en lamsvlees. Kebab wordt ook vaak gegeten in Kosovo.

Ook belangrijk
Bonen, rijst en paprika.

Groenten
De groenten die worden gegeten verschillen per seizoen. Vaak worden komkommers, tomaten en kool gebeitst, dat is ingemaakt.

Kruiden
Zout, zwarte peper, rode peper en Vegeta zijn ook geliefd in de Kosovaarse keuken. Vegata is een mengsel van kruiden en verschillende groenten.

Toetjes
Traditionele Kosovaarse toetjes worden vaak gemaakt met sorbet, bestaande uit gekookte suiker met citroen- en vanillesmaak. Een ander populair toetje is Baklava, dat ken je misschien wel. Het is opgebouwd uit laagjes filodeeg, gemalen noot en een siroop van suiker of honing. In Nederland staat Baklava vooral op het menu bij Turkse en Griekse restaurants.
Kajmaçin is weer een ander toetje. Het bestaat uit gebakken eieren, gemengd met suiker en olie.

De man heeft iets in zijn handen. Wat zou het zijn? Met zijn andere hand strooit hij iets. Wie weet heeft het iets te maken met het voorwerp in zijn andere hand?

‘Ik krijg inspiratie van mijn directe omgeving. Ik gebruik mijn persoonlijke ervaringen,’ vertelt Jakup. Ook al zijn de mensen op dit wandkleed niet zo ingewikkeld gemaakt, toch hebben ze veel expressie. Als je kijkt naar hun gezichten, lichaamshouding, hoe ze hun armen houden.

Als je dichter naar de gezichten toe gaat verandert de uitdrukking van de mensen misschien. Je ziet hun ogen beter. Ogen kunnen je een verhaal vertellen. Van verdriet of vreugde bijvoorbeeld. Welk verhaal vertellen deze ogen aan jou?

Jakup komt uit Kosovo. Zijn stad Pristina was afgezonderd van de rest van de wereld. Door de oorlog die woedde. Dit deed iets met Jakup, het had effect op zijn persoonlijkheid en zijn werk. Hij was helemaal afgesneden van de westerse wereld en daarmee ook van de kunstwereld.

Verbondenheid voelen met familie, vrienden en geliefden. Dat is een thema dat veel voorkomt in het werk van Jakup. Tegelijkertijd brengen Jakups werken ook de sfeer van zijn Boheemse levensstijl. Bij zo’n soort leven horen vrijheid en niet te veel regels.

‘Een kunstenaar die geen Engels spreekt is geen kunstenaar,’ zegt Jakup. Vind je dat hij gelijk heeft? In 2006 maakt Jakup een film in zijn studio. Hij spreekt in gebroken Engels zijn potentiële klanten aan. De kunstwereld wordt vaak gezien als een eerlijke en democratische wereld. Een wereld die openstaat voor van alles en nog wat. Maar door het filmpje wordt duidelijk hoe belangrijk het is dat je Engels spreekt. Daardoor bereik je meer mensen.
Stel, je wil de wereld veroveren met je schilderijen. Als je alleen Nederlands spreekt, wordt dat erg moeilijk. Zodra je iets professioneel wil doen, zul je Engels moeten leren. We kunnen eigenlijk niet meer zonder. Welk beroep je ook wil uitoefenen.

Er heeft een andere Jakup Ferri bestaan. Hij leefde van circa 1832 tot 1879. Hij kwam uit Albanië, in de Zuid-Europese Balkan. Hij was een politiek leider. Hij werd bij een strijd tegen Montenegrijnse troepen gedood.

Misschien was het je al opgevallen. Dit kunstwerk lijkt op een ander kunstwerk dat je in deze zaal kunt zien. Draai je eens om, kun je het ontdekken? De tekening die je achter je kunt zien was de aanleiding voor het maken van het wandkleed dat je hier voor je ziet. Maar zijn ze helemaal hetzelfde? Of kun jij verschillen ontdekken? 

Je kijkt naar een kunstwerk en allerlei associaties komen in je op. Misschien zelfs wel een bepaald liedje of muziekstuk. Een van onze medewerkers keek en schreef haar muzikale associatie op bij dit kunstwerk.

Emma koos:

'That was the worst Christmas ever' van Sufjan Stevens. 

Het tafereel doet mij denken aan een gezinnetje die lekkere dingen aan het maken zijn voor kerstavond. Toch is er ook iets vreemds aan. Misschien is het allemaal niet zo leuk als het lijkt…

Luister het nummer hier op YouTube.

Heb jij een muzikale associatie bij dit of een ander kunstwerk? Laat het weten aan een van onze medewerkers. Misschien staat jouw associatie straks in onze tour.